Bago pa man dumating ang mga Kastila sa Pilipinas, mayroon nang sining at panitikan ang mgasinaunang Pilipino. Karamihan sa mga panitikan nila’y yaong mga pasalin-dila gaya ng mga bulong, tugmang-bayan, bugtong, epiko, salawikain at awiting-bayan na anyong patula; mgakwentong-bayan, alamat at mito na anyong tuluyan at ang mga katutubong sayaw at ritwal ng babaylan bilang pinakaunang anyo ng dula sa bansa.Karamihan sa mga panitikang ito ay pasalin-dila. May mga panitikan ring nasulat sa mga pirasong kawayan, matitibay na kahoy at makikinis na bato. Ngunit iilan na lamang ang mga natagpuan ng mga arkeologo (archeologists) sapagkat batay sa kasaysayan, pinasunog at pinasiraito ng mga prayle nang dumating sila sa bansa sa paniniwalang ang mga ito ay gawa ngdemonyo.
Dumating ang mga Kastila sa bansa taglay ang tatlong Gs – GOD, GOLD at GLORY. Dumatingsila na ang pangunahing layunin ay ihasik ang Kristiyanismo, maghanap ng ginto at upang lalongmapabantog sa pamamagitan ng pagdaragdag ng kanilang nasasakop. Mahahati ang panitikan sadalawa sa panahong ito: una ay pamaksang pananampalataya at kabutihang-asal at ang ikalawa ay ang panitikang panrebolusyon.(1) Panitikang Pamaksang Pananampalataya at Kabutihang-asalDahil sa pananampalataya ang pangunahing pakay ng mga Kastila, karamihan sa mga unangakdang nalikha sa panahong ito ay halos paksang pananampalataya. Halimbawa sa mga ito ayang mga uri ng dulang senakulo, santa cruzan at tibag; tulang gaya ng mga pasyong inaawit. Silarin ang nagpakilala ng konseptong maharlika o dugong bughaw sa mga Pilipino na mababatid samga akdang awit na ang mga pangunahing tauhan ay mga hari, reyna, prinsipe at prinsesa – isang patunay ang awit na Florante at Laura ni Balagtas at mga dulang duplo at karagatan.Sa panahong ito, piling-pili lamang ang nakasusulat sapagkat wikang Kastila lamang ang kinikilala sa ganitong larangan. Kaunti lamang ang nakasusulat sa Kastila dahil sa pagpipigil, sanadaramang takot at pagiging madamot ng mga Kastila. Sa panahong ito nalimbag ang pinakaunang aklat sa bansa; ang Doctrina Christiana na nalimbag noong 1553 na isang panrelihiyong aklat.Ang pasyon ang isa sa patulang anyo na makarelihiyon. Samantalang ang mga dula sa nama’yang mga senakulo, Santa Cruzan, at tibag. Ang mga dulang Moro-Moro naman ay pumapaksa satagumpay ng mga Kastila, isinasadula rito ang mga himagsikan sa pagitan ng mga sundalongKastila at mga Muslim sa Mindanao at sa wakas ng dula, palaging nagwawagi ang Kastila attalunang niyayakap ng mga Muslim ang Kristiyanismo. Nauso rin ang carillo o mga dulang puppet na yari sa karton na gumalaw sa likod ng isang mailaw at puting tela.Ang mga panitikan namang ukol sa kabutihang-asal ay ang Urbana at Feliza ni Padre Modestode Castro.
Nalimbag rin sa pa nahong ito ang pinakaunang newsletter sa bansa noong 1637 – ang SuccessosFelices (Fortunate Events) ni Tomas Pinpin na may 14 na pahina. Ngunit noong Agosto 8, 1811lamang nalathala ang pinakaunang pahayagan sa bansa – ang Del Superior Govierno na umabothanggang labinlimang tomo.(2) Panitikang Rebolusyonaryo at SedisyosoSa ikalawang bahaging ito ng kasaysayang pampanitikan sa panahon ng pananakop ng Kastila, karamihan sa mga panitikang nalikha ay may diwang rebolusyonaryo at nagbukas sa kamalayangPilipino sa di-makataong pagtrato sa kanila ng mga Kastila at nag-uudyok na kalabanin ang pamahalaan.Dahil sa labis na pang-aalipin at pang-aalispusta at masidhing diskriminasyon ng mga Kastila samga Pilipino; nagsilunsad ng mga kilusan ang iilang Pilipinong hindi na sumasang-ayon sa pamamalakad ng mga prayle at pamahalaang Kastila. Nagsisulat ang mga Pilipino sa panahong ito ng mga panitikang nagrerebolusyon. Nalathala angmga pahayagang propagandista na pinangunahan ng La Solidaridad noong Pebrero 19, 1889 na naglalayong “matamo ang pagbabagong kailangan ng bansang bilang tugon sa kalagayang panlipunan at pang-ekonomiya, maisiwalat ang malubhang kalagayan ng bansa sa ilalim ng pamamalakat ng mga Kastila at upang pairalin ang kalayaan at demokrasya.”Dahil sa mahigpit ang pamahalaan, nagsitago ang mga manunulat sa ilalim ng iba’t ibangsagisag-panulat upang maprotektahan ng mga sarili laban sa mapang-alipustahang Kastila atupang patuloy na makasulat.Ang pambansang bayaning si Dr. Jose P. Rizal na may sagisag-panulat na Laong Laan ay naging bahagi ng p ahayagang La Solidaridad; at ang may-a kda ng mga nobelang Noli Me Tangere at ElFilibusterismo na unang nalimbag at nalathala sa Espanya at naging mitsa sa mga rebolusyonaryong Pilipino na mag-aklas laban sa mga Kastila. Sumulat din si Rizal ng mgasanaysay gaya ng Hinggil sa Katamaran ng mga Pilipino at Sa Mga Kabataang Dalaga saMalolos.Ang mga bayaning sina Marcelo H. Del Pilar (na may sagisag-panulat na PLARIDEL), GracianoLopez-Jaena, Antonio Luna, Mariano Ponce, Pedro Serrano Laktaw, Emilio Jacinto, Apolinario Mabini, at marami pang iba ay nagsisulat din.
Filipino 10 Modyul 4: Epiko Ng Iraq / Sinaunang Mesopotamia (panitikang Mediterranean)
Dahil sa pagnanais ng mga Pilipino na mapatalsik ang mga Kastila, naging tagapagsagip angmga Amerikano nang dumating sila noong 1898 na tuluyang nagpabagsak sa pamahalaangKastila. Kung relihiyon ang naging pamana ng mga Kastila sa Pilipino, edukasyon naman angnaging pangunahing ipinamana ng mga Amerikano. Sa panahong ding ito isinilang ang mgailang imortal na makatang Pilipino na nagsisulat sa Ingles at Tagalog.
Sa mga unang taon ng pananakop ng Amerikano sa bansa, sumulat ang mga Pilipino sa Kastila, Tagalog at iba pang wikang panlalawigan. Nagsimula lamang umusbong ang mga panitikan saIngles noong 1910 dahil sa mga bagong silang na manunulat.Kabilang sa mga manunulat sa panahong ito sina Cecilio Apostol na sumulat ng mga oda parakay Rizal; Claro M. Recto na naging tanyag sa kanyang natatanging mga talumpati; si Lope K. Santos na sumulat ng obra-maestrang “Banaag at Sikat” at nagpauso ng panitikang sosyalista; siJose Corazon de Jesus na tinaguriang Makata ng Pag-ibig at may panulat-sagisag na ‘HusengBatute;’ at si Jose dela Cruz na may panulat-sagisag na ‘Huseng Sisiw’ dahil sisiw ang ipinababayad kapag nagpapagawa sa kanya ng tulang pag-ibig; si Severino Reyes na sumulat ngimortal na dulang “Walang Sugat” at tinaguriang Ama ng Dulang Tagalog; si Zoilo Galang na pinakaunang nobelistang (A Child of Sorrow) Pilipino sa Ingles at maraming-marami pang iba.Ang mga Amerikano ang nagpakilala ng mga fairy tale sa mga Pilipino na ginamit ng mgagurong Tomasites sa pagtuturo.Ipinakilala rin ng mga ito ang iba pang uri (genre) ng panitikangaya ng oda at nagpakilala sa pinilakang-tabing – ang pelikula.Dahil sa impluwensiyang pangteknolohiyang dala ng mga Amerikano, naimpluwensiyahan din ang panitikan sa bansa. Dula ang naging pangunahing panitikan sa panahong ito. Dala nila angmga bodabil na isang uri ng dula kung saan umaawit at sumasayaw ang mga artista na nagbungasa sarsuwela ng Pilipinas. Dahil sa dala rin ng mga Amerikano ang pelikula sa bansa, ngunit nag-umpisa ito sa mga artistang gumagalaw lamang at nagsasalitang walang tinig (silent films); unti-unting naisantabi pansamantala ang dulang panteatro sa bansa dahil sa nakahiligan na ng mgaPilipino ang panonood ng pelikulang-tahimik.Ang mga unang pelikulang ginawa sa bansa ay halos mga dokumentaryo ukol sa pagsabog ngmga bulkan at iba pang kalamidad at ang iilang dokumentaryong bunga lamang ng pagka-ignorante ng mga Amerikano sa mga katutubong Pilipino.Ang mga unang pormal na pelikula sa bansa ay ukol sa buhay ng bayaning si Rizal at ngkanyang dalawang nobela. Ang pinakaunang pelikulang Hollywood na ginawa sa bansa ay ang pelikulang Zamboanga. Ito ang kauna-unahang Hollywood film na may underwater scene. Ngunit ang pinakaunang pelikulang produksyon ng Pilipino ay sa pamumuno ni Jose Nepumuceno hango sa dulang panteatrong Dalagang Bukid (dula ni Hermogenes Ilagan) namalateatro rin ang kinalabasan.Di naglaon, ninais na rin ng mga Pilipino na makawala sa kamay ng mga Amerikano. Ngunithindi rin naging mabilis ang pagkamit sa kalayaan. Ang dula ay sadyang kinasangkapan ng mgamanunulat na Pilipino upang ipahayag ang hangad na paglaya ng bayan at makabayang pananaw.Ang kalayaang tinamasa sa kamay ng mga Amerikano ay alangang ihambing sa ipinalasap ngmga Kastila. Gayunpaman, hindi rin nasiyahan ang mga manunulat.Isa sa mga unang dulang itinanghal sa panahon ng mga Amerikano na umuusig sa mga Amerikano at sedisyoso ay ang kay Juan K. Abad na itinanghal noong Mayo ng 1903 – angTanikalang Ginto. Inakyat ng mga alagad ng batas ang Batangas habang itinatanghal ang dulangito dito at dinakip ang may-akda. Ngunti napawalang sala rin sa tulong ng isang mahusay na
Dahil sa pagnanais ng mga Pilipino na mapatalsik ang mga Kastila, naging tagapagsagip angmga Amerikano nang dumating sila noong 1898 na tuluyang nagpabagsak sa pamahalaangKastila. Kung relihiyon ang naging pamana ng mga Kastila sa Pilipino, edukasyon naman angnaging pangunahing ipinamana ng mga Amerikano. Sa panahong ding ito isinilang ang mgailang imortal na makatang Pilipino na nagsisulat sa Ingles at Tagalog.
Sa mga unang taon ng pananakop ng Amerikano sa bansa, sumulat ang mga Pilipino sa Kastila, Tagalog at iba pang wikang panlalawigan. Nagsimula lamang umusbong ang mga panitikan saIngles noong 1910 dahil sa mga bagong silang na manunulat.Kabilang sa mga manunulat sa panahong ito sina Cecilio Apostol na sumulat ng mga oda parakay Rizal; Claro M. Recto na naging tanyag sa kanyang natatanging mga talumpati; si Lope K. Santos na sumulat ng obra-maestrang “Banaag at Sikat” at nagpauso ng panitikang sosyalista; siJose Corazon de Jesus na tinaguriang Makata ng Pag-ibig at may panulat-sagisag na ‘HusengBatute;’ at si Jose dela Cruz na may panulat-sagisag na ‘Huseng Sisiw’ dahil sisiw ang ipinababayad kapag nagpapagawa sa kanya ng tulang pag-ibig; si Severino Reyes na sumulat ngimortal na dulang “Walang Sugat” at tinaguriang Ama ng Dulang Tagalog; si Zoilo Galang na pinakaunang nobelistang (A Child of Sorrow) Pilipino sa Ingles at maraming-marami pang iba.Ang mga Amerikano ang nagpakilala ng mga fairy tale sa mga Pilipino na ginamit ng mgagurong Tomasites sa pagtuturo.Ipinakilala rin ng mga ito ang iba pang uri (genre) ng panitikangaya ng oda at nagpakilala sa pinilakang-tabing – ang pelikula.Dahil sa impluwensiyang pangteknolohiyang dala ng mga Amerikano, naimpluwensiyahan din ang panitikan sa bansa. Dula ang naging pangunahing panitikan sa panahong ito. Dala nila angmga bodabil na isang uri ng dula kung saan umaawit at sumasayaw ang mga artista na nagbungasa sarsuwela ng Pilipinas. Dahil sa dala rin ng mga Amerikano ang pelikula sa bansa, ngunit nag-umpisa ito sa mga artistang gumagalaw lamang at nagsasalitang walang tinig (silent films); unti-unting naisantabi pansamantala ang dulang panteatro sa bansa dahil sa nakahiligan na ng mgaPilipino ang panonood ng pelikulang-tahimik.Ang mga unang pelikulang ginawa sa bansa ay halos mga dokumentaryo ukol sa pagsabog ngmga bulkan at iba pang kalamidad at ang iilang dokumentaryong bunga lamang ng pagka-ignorante ng mga Amerikano sa mga katutubong Pilipino.Ang mga unang pormal na pelikula sa bansa ay ukol sa buhay ng bayaning si Rizal at ngkanyang dalawang nobela. Ang pinakaunang pelikulang Hollywood na ginawa sa bansa ay ang pelikulang Zamboanga. Ito ang kauna-unahang Hollywood film na may underwater scene. Ngunit ang pinakaunang pelikulang produksyon ng Pilipino ay sa pamumuno ni Jose Nepumuceno hango sa dulang panteatrong Dalagang Bukid (dula ni Hermogenes Ilagan) namalateatro rin ang kinalabasan.Di naglaon, ninais na rin ng mga Pilipino na makawala sa kamay ng mga Amerikano. Ngunithindi rin naging mabilis ang pagkamit sa kalayaan. Ang dula ay sadyang kinasangkapan ng mgamanunulat na Pilipino upang ipahayag ang hangad na paglaya ng bayan at makabayang pananaw.Ang kalayaang tinamasa sa kamay ng mga Amerikano ay alangang ihambing sa ipinalasap ngmga Kastila. Gayunpaman, hindi rin nasiyahan ang mga manunulat.Isa sa mga unang dulang itinanghal sa panahon ng mga Amerikano na umuusig sa mga Amerikano at sedisyoso ay ang kay Juan K. Abad na itinanghal noong Mayo ng 1903 – angTanikalang Ginto. Inakyat ng mga alagad ng batas ang Batangas habang itinatanghal ang dulangito dito at dinakip ang may-akda. Ngunti napawalang sala rin sa tulong ng isang mahusay na
Dahil sa pagnanais ng mga Pilipino na mapatalsik ang mga Kastila, naging tagapagsagip angmga Amerikano nang dumating sila noong 1898 na tuluyang nagpabagsak sa pamahalaangKastila. Kung relihiyon ang naging pamana ng mga Kastila sa Pilipino, edukasyon naman angnaging pangunahing ipinamana ng mga Amerikano. Sa panahong ding ito isinilang ang mgailang imortal na makatang Pilipino na nagsisulat sa Ingles at Tagalog.
Sa mga unang taon ng pananakop ng Amerikano sa bansa, sumulat ang mga Pilipino sa Kastila, Tagalog at iba pang wikang panlalawigan. Nagsimula lamang umusbong ang mga panitikan saIngles noong 1910 dahil sa mga bagong silang na manunulat.Kabilang sa mga manunulat sa panahong ito sina Cecilio Apostol na sumulat ng mga oda parakay Rizal; Claro M. Recto na naging tanyag sa kanyang natatanging mga talumpati; si Lope K. Santos na sumulat ng obra-maestrang “Banaag at Sikat” at nagpauso ng panitikang sosyalista; siJose Corazon de Jesus na tinaguriang Makata ng Pag-ibig at may panulat-sagisag na ‘HusengBatute;’ at si Jose dela Cruz na may panulat-sagisag na ‘Huseng Sisiw’ dahil sisiw ang ipinababayad kapag nagpapagawa sa kanya ng tulang pag-ibig; si Severino Reyes na sumulat ngimortal na dulang “Walang Sugat” at tinaguriang Ama ng Dulang Tagalog; si Zoilo Galang na pinakaunang nobelistang (A Child of Sorrow) Pilipino sa Ingles at maraming-marami pang iba.Ang mga Amerikano ang nagpakilala ng mga fairy tale sa mga Pilipino na ginamit ng mgagurong Tomasites sa pagtuturo.Ipinakilala rin ng mga ito ang iba pang uri (genre) ng panitikangaya ng oda at nagpakilala sa pinilakang-tabing – ang pelikula.Dahil sa impluwensiyang pangteknolohiyang dala ng mga Amerikano, naimpluwensiyahan din ang panitikan sa bansa. Dula ang naging pangunahing panitikan sa panahong ito. Dala nila angmga bodabil na isang uri ng dula kung saan umaawit at sumasayaw ang mga artista na nagbungasa sarsuwela ng Pilipinas. Dahil sa dala rin ng mga Amerikano ang pelikula sa bansa, ngunit nag-umpisa ito sa mga artistang gumagalaw lamang at nagsasalitang walang tinig (silent films); unti-unting naisantabi pansamantala ang dulang panteatro sa bansa dahil sa nakahiligan na ng mgaPilipino ang panonood ng pelikulang-tahimik.Ang mga unang pelikulang ginawa sa bansa ay halos mga dokumentaryo ukol sa pagsabog ngmga bulkan at iba pang kalamidad at ang iilang dokumentaryong bunga lamang ng pagka-ignorante ng mga Amerikano sa mga katutubong Pilipino.Ang mga unang pormal na pelikula sa bansa ay ukol sa buhay ng bayaning si Rizal at ngkanyang dalawang nobela. Ang pinakaunang pelikulang Hollywood na ginawa sa bansa ay ang pelikulang Zamboanga. Ito ang kauna-unahang Hollywood film na may underwater scene. Ngunit ang pinakaunang pelikulang produksyon ng Pilipino ay sa pamumuno ni Jose Nepumuceno hango sa dulang panteatrong Dalagang Bukid (dula ni Hermogenes Ilagan) namalateatro rin ang kinalabasan.Di naglaon, ninais na rin ng mga Pilipino na makawala sa kamay ng mga Amerikano. Ngunithindi rin naging mabilis ang pagkamit sa kalayaan. Ang dula ay sadyang kinasangkapan ng mgamanunulat na Pilipino upang ipahayag ang hangad na paglaya ng bayan at makabayang pananaw.Ang kalayaang tinamasa sa kamay ng mga Amerikano ay alangang ihambing sa ipinalasap ngmga Kastila. Gayunpaman, hindi rin nasiyahan ang mga manunulat.Isa sa mga unang dulang itinanghal sa panahon ng mga Amerikano na umuusig sa mga Amerikano at sedisyoso ay ang kay Juan K. Abad na itinanghal noong Mayo ng 1903 – angTanikalang Ginto. Inakyat ng mga alagad ng batas ang Batangas habang itinatanghal ang dulangito dito at dinakip ang may-akda. Ngunti napawalang sala rin sa tulong ng isang mahusay na